Εγκληματικότητα και θεμιτή παραβίαση των νόμων

Πολλές κοινωνίες του κόσμου μαστίζονται από την έντονη εγκληματικότητα που κάνει την εμφάνιση της κυρίως σε κοινωνίες που αδυνατούν να οργανώσουν μέτρα ασφαλείας ή το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού τους βρίσκεται σε χαμηλό βιοτικό επίπεδο. Βέβαια το φαινόμενο αυτό μπορεί να ευδοκιμήσει και χωρίς τις παραπάνω προϋποθέσεις. Με τον όρο εγκληματικότητα εννοούμε το σύνολο των εγκλημάτων που γίνονται σε μία πόλη, χώρα ή ήπειρο.

Το ποσοστό της εγκληματικότητας σε μία περιοχή το μετράμε με τον λεγόμενο δείκτη εγκληματικότητας. Σύμφωνα με στοιχεία έρευνας που παρουσιάστηκαν στην Ελευθεροτυπία του Σαββάτου, στις 8 Νοεμβρίου του 2003 η Ελλάδα είχε τον χαμηλότερο δείκτη εγκληματικότητας από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο οι Έλληνες πολίτες εμφανίζονται να είναι οι περισσότερο ανασφαλείς Ευρωπαίοι. Αναλυτικά, με εξαίρεση τις ανθρωποκτονίες, στις οποίες η χώρα μας κατέλαβε την Πέμπτη θέση της κατάταξης (χαμηλότερα όμως του μέσου όρου) η Ελλάδα βρισκόταν στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην εγκληματικότητα.

Όλα αυτά όμως μέχρι το 2007 όταν μια απόρρητη έκθεση που ήρθε στο φως από την εφημερίδα Τα Νέα αποκάλυψε την έκρηξη της εγκληματικότητας αλλά και την αδράνεια της Ελληνικής Αστυνομίας. Την έκθεση συνέταξε η Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής ώστε να τη στείλουν στους διοικητές αστυνομικών τμημάτων και τμημάτων ασφαλείας. Ο Ιωάννης Μπούτσικας, γενικός αστυνομικός διευθυντής Αττικής, παραδέχεται ότι υπάρχει σημαντική αύξηση της εγκληματικότητας αλλά και σχεδόν μηδενική δραστηριότητα σε επίπεδο πρόληψης και καταστολής.

Στη συνέχεια της έκθεσης παραθέτονται τα ποσοστά εγκληματικότητας στο λεκανοπέδιο. Οι κλοπές οχημάτων στο πρώτο οκτάμηνο του 2007 αυξήθηκαν κατά 9,1%, οι κλοπές – διαρρήξεις κατά 7%, ενώ οι ληστείες τραπεζών αυξήθηκαν κατά 17,2%. Μόνο οι ληστείες μειώθηκαν σε ποσοστό 2,8%. Στην αντίπερα όχθη τα ποσοστά εξιχνιάσεων είναι τραγικά λίγα καθώς μόλις το 9% των κλοπών και διαρρήξεων που συμβαίνουν στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Αθηναίων εξιχνιάζεται. Περίπου ίδιο είναι και το ποσοστό γι αυτές που διαπράττονται στη Βορειανατολική Αττική.

Δυσοίωνα είναι όμως και τα στοιχεία για τη βία σε μικρές ηλικίες που έδωσε στην δημοσιότητα η Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία η παραβατικότητα των ανηλίκων αυξήθηκε κατά 8% για το δικαστικό έτος 2004 – 2005 σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Την πρώτη θέση κατέχουν τα αδικήματα βίας και τα ναρκωτικά ενώ αυξάνονται και οι ανθρωποκτονίες και οι ληστείες. Οι καταδίκες για υποθέσεις ανθρωποκτονιών ήταν σχεδόν διπλάσιες σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, ενώ βάσει των στοιχείων αποκαλύπτεται ότι ένας στους δέκα ανηλίκους κατέληξε στο αρμόδιο δικαστήριο επειδή είχε διαπράξει ληστεία. Στις περιοχές με τον μεγαλύτερο δείκτη εγκληματικότητας ανηλίκων, πρώτη αναδεικνύεται το κέντρο με 39%, ακολουθούν το Αιγάλεω, η Αγία Βαρβάρα και το Χαϊδάρι με 7,8% και τέλος οι περιοχές Ασπροπύργου , Ελευσίνας και Μάνδρας που αγγίζουν το 6%.

Υπάρχουν όμως πολλές φορές στη ζωή που η σωστή κίνηση προϋποθέτει παραβίαση κάποιων νόμων. Μπορεί οι νόμοι να διασφαλίζουν την ευημερία σε ένα κοινωνικό σύνολο όμως δεν είναι πάντα απαραίτητο να είναι απόλυτα σωστοί. Για παράδειγμα σε μη δημοκρατικά καθεστώτα, η παραβίαση των νόμων είναι θεμιτή στο βαθμό που σχετίζεται με τον αγώνα για πολιτικά δικαιώματα. Αυτό το πνεύμα διαπνέεται μέσα από την πασίγνωστη τραγωδία του Σοφοκλή την Αντιγόνη. Παρά τον σκληρό νόμο που έχει θεσπίσει ο θείος της και άρχοντας της πόλης, Κρέων, η Αντιγόνη αποφασίζει να θάψει το πολυαγαπημένο της αδερφό Πολυνείκη αψηφώντας τις συνέπειες. Αυτά όμως δεν συμβαίνουν μόνο στους μύθους και τις τραγωδίες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της αντίστασης των Ελλήνων στην επταετία 1967 – 1974 όταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος «έβαλε την Ελλάδα στον γύψο» καταργώντας όλες τις πολιτικές ελευθερίες. Η εξέγερση του πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973 βοήθησε σε μέγιστο βαθμό να πέσει η δικτατορία και να επιστρέψει η δημοκρατία. Οι φοιτητές που τότε κλείστηκαν στο πολυτεχνείο παραβίασαν κάποιους νόμους της τότε ηγεσίας για να μπορούν οι Έλληνες να ζουν σε περιβάλλον ελευθερίας.

Η ελευθερία του λόγου και τα προσωπικά δεδόμενα

Η έννοια ελευθερία του λόγου αναφέρεται στην δυνατότητα έκφρασης χωρίς λογοκρισία. Γενικότερα, όμως η ελευθερία του λόγου δεν θεωρείται ότι εμπεριέχει μόνο τον προφορικό και τον γραπτό λόγο αλλά περιλαμβάνει και άλλες μορφές έκφρασης όπως την τέχνη.
Τα πρώτα δείγματα της ελευθερίας του λόγου εμφανίζονται στην ομηρική εποχή καθώς στις συγκεντρώσεις καλούνται να μιλήσουν όσοι έχουν κάτι να πουν. Άλλωστε ο ιδανικός ήρωας έπρεπε να διαπρέπει με τον λόγο στην αγορά όπως με τα ανδραγαθήματα στον πόλεμο να είναι δηλαδή «μύθων τε ρητήρ έργων τε πρηκτήρ». Αυτή είναι η διατύπωση ενός ομηρικού ιδανικού το οποίο απέκτησε διαχρονική αξία. Στην κλασική Αθήνα δεσπόζει το δημοκρατικό πολίτευμα που κατοχυρώνει το δικαίωμα της ισηγορίας δηλαδή της ισότητας του λόγου. Η ισηγορία όμως θα ήταν χωρίς αντικείμενο αν δεν συνοδευόταν από το δικαίωμα της πλήρους ελευθερίας του λόγου, της παρρησίας. Μάλιστα οι ρήτορες συνήθιζαν να ζητούν να εξασφαλίσουν την παρρησία από το ακροατήριο για να προλάβουν τυχόν αντιδράσεις του στα λεγόμενα τους.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ελευθερία του λόγου κατοχυρώθηκε από την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών στις 10 Δεκεμβρίου του 1948. Παρόλα αυτά όμως δεν αντιλαμβάνονται όλες οι κοινωνίες την ελευθερία του λόγου με τον ίδιο τρόπο. Σχεδόν όλα τα κράτη θέτουν περιορισμούς, βασιζόμενους στα δικά τους ηθικά κριτήρια και την δική τους ιστορία. Για παράδειγμα το Ηνωμένο Βασίλειο απαγορεύει την «προώθηση της τρομοκρατίας», μετά από ψήφισμα που έγινε κατόπιν το γνωστό τρομοκρατικό χτύπημα του 2004. Η Τουρκία απαγορεύει την «προσβολή της τουρκικότητας» και ούτω καθεξής. Μια μορφή περιορισμού που σχεδόν όλα τα κράτη ακολουθούν είναι εκείνη που αφορά την συκοφαντική δυσφήμηση.
Ίσως αυτό να είναι και το μόνο όριο που θα πρέπει να έχει η ελευθερία του λόγου. Δηλαδή να σταματάει όταν μετατρέπεται σε συκοφαντική δυσφήμηση ή προσβάλει ένα άτομο χρησιμοποιώντας τα προσωπικά του δεδομένα. Η ελευθερία του λόγου είναι όντως ένα μεγάλο επίτευγμα στην εξελικτική ιστορία του ανθρώπου, μεγαλύτερο μάλιστα και από την ανακάλυψη της φωτιάς. Ο άνθρωπος δεν προσπάθησε μόνο να κάνει την ζωή του ευκολότερη και πιο άνετη, αλλά σκέφτηκε να θεσπίσει νόμους με τους οποίους θα μπορούσε να συνεργαστεί και να ζήσει αρμονικά με τους άλλους ανθρώπους.
Η ελευθερία του λόγου κρίνεται ως μεγάλο επίτευγμα γιατί έδωσε το δικαίωμα στους ανθρώπους να σκέφτονται και να διατυπώνουν τις σκέψεις τους ελεύθερα χωρίς περιορισμούς. Όσο και αν ακούγεται αυτό ιδανικό όμως, όσο και ελεύθερος να είναι ο λόγος, οι άνθρωποι δεν μπορούν να προσβάλλουν ο ένας τον άλλον με σχόλια για τα προσωπικά τους δεδομένα όπως π.χ να σχολιάζουν αρνητικά την φυλετική τους προέλευση, να μιλούν υβριστικά για την οικογενειακή τους κατάσταση ή να φέρονται υποτιμητικά σε ευαίσθητες ηλικιακές ομάδες όπως τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι. Αυτό γιατί αν συμβαίνουν τα παραπάνω θίγονται τα ίσα δικαιώματα τα οποία έχουν όλοι οι άνθρωποι ανεξαιρέτως.
Όπως αναφέρθηκε στον πρόλογο όμως η ελευθερία του λόγου περιλαμβάνει εκτός από τον γραπτό και τον προφορικό λόγο κι άλλες μορφές έκφρασης όπως η τέχνη. Στην περίπτωση της τέχνης έχουν υπάρξει ποικίλες αντιδράσεις σχετικά ε το αν υπάρχουν όρια στις μορφές έκφρασης των καλλιτεχνών.
Στην χώρα μας πολλά είναι τα παραδείγματα καλλιτεχνικών δημιουργημάτων που προκάλεσαν αντιδράσεις σε μεγάλο αριθμό του πληθυσμού. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της πολυσυζητημένης αφίσας του Τζίμη Πανούση η οποία απεικόνιζε μία κότα με φωτοστέφανο να κρατά ένα αυγό επίσης με φωτοστέφανο. Η εκκλησιαστική κοινότητα αντέδρασε έντονα υποβάλλοντας μήνυση εναντίον του καλλιτέχνη θεωρώντας ότι προσβάλλει θρησκευτικά σύμβολα. Κανείς όμως δεν μπορεί να κατηγορήσει ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα τέτοιου είδους γιατί απλούστατα δεν είναι υποχρεωτικό να ειρωνεύεται θρησκευτικά σύμβολα επειδή η απεικόνισή του μας θυμίζει κάποια από αυτά. Άλλωστε η πίστη δεν χρειάζεται προκαταλήψεις.
Αντιδράσεις υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν στις κοινωνίες των ανθρώπων για διάφορα ζητήματα τα οποία δεν μπορούν εύκολα να οριοθετηθούν όπως η ελευθερία του λόγου. Αυτή δεν είναι όμως η φύση του ανθρώπου; Να σκέφτεται, να αντιδρά, να συνδιαλέγεται.